Huzursuz Bacak Sendromu Nedir?

Huzursuz bacak belirtisi (HBS), Willis-Ekbom hastalığı olarak da tanınan, bacakları hareket ettirme dürtüsü ya da gereksinimi ile meydana çıkan, anormal duyulara karakterize, vakitğen (vakitgelen), ilerleyici bir hareket sorunudur.Hastalar, karakteristik olarak semptomlarını tanım etmekte güçlük yaşamaktadırlar. Genellikle bacaklarda engel olamadıkları hareket ettirme isteği, acı-yanma-karıncalanma şeklinde çok ağrılı olmayan, ama gerektiğince rahatsız edici bir his şeklinde ifade etmektedirler. Bu rahatsızlık istirahat esnasında meydana çıkmakta, geceleri şiddetlenmekte ve genelde uyur iken uyandıran kalitede olmakta, bu amaçla de vakitğen uyku sorunu, emosyonel strese yol açmaktadır. Doğru olarak tanı konulduğunda hastanın yakınmaları gerilemekte ve rahatsızlık denetim altına alınabilmektedir.

Huzursuz Bacak Sendromu nasıl oluşur?

Huzursuz bacak belirtisimununun gelişiminde dopaminerjik etkinlik sorunu bulunduğu kanıtlanmıştır. PET ve SPECT çalışmalarında beyinde bazal ganglionlarda pre- ve post sinaptik dopamin reseptör anormaliği bulunduğu gösterilmiştir.

Görülme Sıklığı Nedir?

Olguların fazlasına tanı konulamadığı amacıyla hastalığın görülme sıklığı net olarak bilinemektedir. Epidemiyolojik çalışmalara göre huzursuz bacak belirtisi toplumun %1-15’inde görülebilmektedir. Doktora başvuran hastaların fazlası orta ve ileri yaştadır. Fakat olguların %35-45’inde şikayetler 20 yaş evvel başlamaktadır.Çocukluk ve adölasan devreinde ise prevalans %2 civarındadır. Erken devrede semptomlar genelde hafif seyirliyken, yaşla beraber şiddetlenmekte ve 50-60 yaşlarında tedavi gereksinimi meydana çıkmaktadır. Kadınlarda aşağı yukarı 2 kat daha sık gördüğünüz bildirilmiştir. Hem de gelir standardı düşük olan popülasyonda , sigara içenlerde ve ayda 3 saatten az spor yapanlarda HBS sıklığı artmaktadır.

Huzursuz Bacak Sendromu Tipleri Nelerdir?

Primer Huzursuz bacak belirtisi

Primer ya da idyopatik HBS, sekonder forma yol açtığı tanınan bütün klinik durumların olmadığı formdur. Laboratuvar, nörolojik, nörofizyolojik, nöroradyolojik testler normal olmalıdır. İdyopatik form bütün HBS olgularının %70-80’ini oluşturmaktadır. Bu hastalarda herediter geçiş ilgi çekicidir. İdyopatik HBS’li olguların 1. derece akrabalarında aşağı yukarı %50-70 oranında hastalığın görülebildiği ve kadınların daha çok etkilendiği bildirilmiştir. Bu herediter formda hastalık daha erken yaşta başlamakta, genelde 45 yaştan evvelce tanı konmakta ve sekonder formlara göre gerektiğince yavaş seyir izlenmektedir.

Sekonder Huzursuz bacak belirtisi

Çeşitli klinik durumların huzursuz bacak belirtisina yol açabildiği bilinmektedir. Bu klinik durumların en sık görülenleri; demir eksikliği, gebelik ,diyabet (tip2), son devre böbrek yetmezliği ve Romatizmal rahatsızlıklardır. Sekonder sebeplerin ortak noktası olan demir metabolizması sorunu huzursuz bacak belirtisi gelişiminde mühim bir etkendir. Bu klinik durumların düzelmesi ya da tedavi edilmesi ile rahatsızlık denetim altına alınabilir. Huzursuz bacak belirtisi olan hastalarda ekstremite (kol ve bacak) ve mafsal ağrısı da görülebilmektedir .Hastaların fazlasında ağrılı sendromlar daha sık izlenmektedir. Mesela bel ağrısı bu hastalarda %38, mafsal ağrısı %50, yumuşak doku Romatizmaları %30 olarak belirleme edilmiştir.Huzursuz bacak belirtisi fazlası Romatizmal hastalıkla beraber görülse de, en iyi tanınani Romatoid artritdir. Yapılan bir çalışmada RA’lı hastaların %25’inde izlenmiştir. Hem de Fibromiyali belirtisi olan hastalarda HBS sıklığı %31, SjS’de %24, sklerodermada %22 oranında bildirilmiştir.MS hastalarının %32,7’sinde huzursuz bacak belirtisi görülmektedir.

Huzursuz bacak belirtisinde tanı nasıl konulur?

Huzursuz bacak belirtisi tanısı zaten klinik öyküye dayanmaktadır. Hastaların fazlası semptomlarını ifade etme güçlüğü yaşarlar. Bir alanı ise, bacaklarda yanma, samimi gelen kaşınma, iğneleyici-batıcı- ürpertici ağrı ve hareket ettirme gereksinimi, huzursuzluk biçiminde şikayetlerini tanım ederler. Semptomların karmaşıklığı ve güç tanımlenir olması tanıyı zorlaştırmaktadır. Semptomlar genelde tek bacakta rahatsızlık hissi biçiminde başlar. Hastalığın kuvvetli seyrettiği olgularda her iki bacak ya da kalçalar, gövde, kollar hem de yüz gibi vücudun başka bölümlerinde de rahatsızlık hissedilebilir . Fakat her koşulda bacaklar etkilenmiştir ve genelde bacakların başka bölgelere göre daha evvelce ve daha ciddi etkilenmesi beklenmektedir.

Bacaklardaki rahatsızlık hissi istirahatle beraber başlar. Bu rahatsızlık, başlangıçta ilgi çekici değilken, istirahat vakitsinin uzaması ile ilgi çekicileşir. 

Semptomlar otururken ya da yatarken meydana çıkabilmektedir. Şikayetlerin meydana çıkması ya da hafiflemesi amacıyla özel bir beden pozisyonu yoktur. Bacaklardaki huzursuzluk duygusunun hareketle geçmesi beklenmektedir. Bacaklarda fleksiyon-ekstansiyon hareketi ya da germe-ovalama manevraları etkili olabilir. Fakat semptomlar fazlalıkla yataktan kalkıp yürümeyi, sıcak ya da soğuk banyoları gerektirebilmektedir.

HBS’nin tanı kriterlerinin net olması sebebiyle, şüphelenilen hastalarda, tanı koymada güçlük çekilmez. Fakat ekstermitelerde ağrı, hareket sorunu ve uyku sorunu gibi benzer klinik özellikler gösteren kimi klinik durumlardan ayırt edilmesi gereklidir.Bunların dışında sekonder HBS ve beraber görülen durumların aydınlatılması amacıyla bir grup laboratuvar testleri önerilmektedir. Bunlar; ferritin, BUN, kreatinin, açlık kan şekeri, magnezyum, TSH, vitamin B12, folat, glukoz tolerans testi şeklindedir.

Huzursuz Bacak Sendromu Nasıl Tedavi Edilir?

Fizik Tedavi

Hafif düzeyde huzursuz bacak belirtisi semptomları olan hastalarda, detaylı yan etkisi olabilecek ilaçları reçetelemeden evvelce, farmakolojik olmayan tedavi yöntemleri denenmelidir. Uyumadan evvelce germe egzersizleri gibi hafif-orta dereceli fiziksel etkinlik, sıcak banyo işe yarayabilmektedir. Gene istirahat esnasında bilgisayar oyunu, bulmaca gibi mental etkinlikyi çoğaltıcı uğraşlar önerilmektedir. Hem de yatak odasının serin olması, rahat pijamalar kullanılması, aynı saatte uyuyup aynı saate uyanma, gündüz uyumama şeklinde derli toplu bir uyku paterninin oluşturulması gibi düzenlemeler önerilmektedir. Hastaların, semptomları şiddetlendirdiği tanınan kafein, nikotin, alkol, antihistaminik, antidopaminerjik etkinlik gösteren antiemetik, antipsikotik ve antidepresanlardan kaçınmaları gerekmektedir. Uzun vakit istirahati gerektiren uçak yolculuğu ya da sinema izlemek gibi sedanter etkinlikler sabah saatlerinde, ev işi ya da egzersiz gibi şikayetleri azaltan etkinlikler ise günün geç saatlerinde yapılabilir. Medikal ozon tedavilerinin de rahatsızılığı denetim altına almada olumlu neticeleri vardır.

İlaç Tedavisi

Hafif semptomları olan hastalarda farmakolojik olmayan tedavi işe yarasa da, orta-ileri düzeyde şikayetleri olan hastalarda fazlalıkla medikal tedaviye gereksinim duyulur.Tedavinin ana amaçlarından biri, ideal ve arzulanan zamanlarda, yeterli ve restoratif uykuyu sağlamaktır.Huzursuz bacak belirtisinde ilk sarfedilen dopaminerjik ilaç levodopadır (dekarboksilaz inhibitörü ile). Olabildiğince düşük doz başlanıp, gereksinime göre yavaş yavaş doz arttırılması önerilir. Yaklaşık 4 hafta içersinde semptomlarında anlamlı düzelme sağlamaktadır.Dopaminerjik ajanlarda gözlenen en sık yan etki, bulantı-kusma, dispepsi gibi gastrointestinal sistem yan etkisidir. Parkinson hastalığında sarfedilen dozların ama %10-20’si kullanıldığı amacıyla, diskinezi gibi ciddi yan etkiler beklenmez. Gabapentin, randomize denetimli çalışmalarla bu hastalıkta faaliyeti kanıtlanmış bir moleküldür. Genellikle hafif şiddetteki, ağrılı olarak algılanan, ağrılı periferik nöropatinin eşlik ettiği hastalarda iyi bir alternatiftir.