Alerji Nedir?

Polen, arı zehri ya da evcil hayvan kepeği gibi yabancı bir maddeye ya da fazlası insanda reaksiyona neden olmayan bir yiyeceğe bağışıklık sistemi doğrulusunda verdiği aşırı reaksiyonlara alerji adı verilmektedir.

Normal şartlar altında bağışıklık sistemi bedeni zararlı nesnelere karşı savunma işlevini yerine getirmek amacıyla bu nesnelere karşı antikor adı verdiği maddeleri üretir. Alerjisi olan kişilerde ise, bağışıklık sistemi belirli bir alerjeni zararlı olmasa bile zararlı olarak tarifleyen antikorlar geliştirmeye başlar. Bu amaçla kişi alerjenle ilişki ettiğinde, bağışıklık sistemi doğrulusunda gösterilen reaksiyon kişinin cildini, sinüslerini, hava yollarını ya da sindirim sistemini kızartıp şişirebilir.

Alerjilerin şiddeti her kişide değişik görülür ve ufak bir tahriş olmadan anafilaksiye kadar uzanan bir yelpaze üstünde değişiklik gösterebilir. Alerjiler potansiyel olarak kişinin yaşamını tehdit eden bir acil haldir. Her ne kadar fazlası alerji türü bütünüyle tedavi edilemese de, alerji bulgularını hafifletmeye yardımcı olabilecek tedavi teknikleri mevcuttur.

Alerji Neden Olur?

Alerji kişinin bağışıklık düzeneğinin normalde zarar vermeyen bir maddeyi hata sonucu tehlikeli bir istilacı olarak algılaması ile başlar. Bağışıklık sistemi söz hususu alerjen madde amacıyla hazırda bekleyen antikorları üretir. Kişi alerjene yine maruz kaldığında, bu antikorlar alerji semptomlarına neden olan histamin gibi bağışıklık sistemine özgü bir dizi kimyasal salabilir.

Alerjinin vakit gelen tetikleyicileri arasında polenler, hayvan kepekleri, toz akarları ve havadaki küf gibi alerjenler, bilhassa yer fıstığı, ağaç fıstığı, buğday, soya, balık, kabuklu deniz ürünleri, yumurta ve süt gibi bir grup yiyecekler, arı, eşek arısı ya da yaban arısı gibi böcek sokmaları sayılabilir. Fakat her kişinin her maddeye gösterdiği alerjik reaksiyonun standardı değişiktir.

Ailesinde saman nezlesi, kurdeşen ya da egzama gibi gibi alerjik hastalıklar olanlar, çocuklar ya da astım gibi alerjik halleri olanlarda alerji gelişmesi olasılığı yükselmektedir.

Alerji İle Ortaya Çıkabilecek Komplikasyonlar Nelerdir?

Kişide tek bir alerji olması bile, alerjiye bağlı anafilaksi, astım ya da solunum yolu hastalıkları gibi çeşitli tıbbi problemlerin meydana çıkması tehlikesini artırır. Şiddetli alerjisi olan kişilerde alerjiye bağlı ciddi bir reaksiyon olan anaflaksi riski artar.

Gıdalar, ilaçlar ve böcek sokmaları anafilaksinin en vakit gelen tetikleyicileri arasındadır. Alerjisi olan kişilerde solunum yollarını ve soluk almayı etkileyen bir bağışıklık sistemi reaksiyonu olan astım gelişmesi olasılığı daha mümkündür. Birçok vakada astım, ortamdaki bir alerjene maruz kalmakla tetiklenir ve buna alerjiye bağlı astım ya da alerjik astım denilir. Saman nezlesi ya da astımı olan kişilerin sinüzit, kulak ya da akciğer enfeksiyonlarına yakalanması riski daha yüksektir.

Alerji Nasıl Önlenir?

Alerjik reaksiyonları önlemek amacıyla kullanılacak teknikler kişinin sahip bulunduğunu alerji çeşidine göre değişiklik gösterse de genellikle ortak olarak alınabilecek birkaç teknik mevcuttur.

Bilinen tetikleyicilerden kaçınmak: Kişinin alerji bulguları tedavi altında olsa bile, tetikleyicilerden kaçınmaya çalışması mühimdir. Örneğin, polene alerjisi olan kişiler, polen sayısının yüksek bulunduğu bahar vakitlerinde pencereler ve kapıları kapalı tutarak iç mekanlarda kalmayı tercih etmelidir. Toz akarlarına alerjisi olan kişiler sık sık evde temizlik yapmalı, yatakları yıkamalı ve elektrikli süpürge ile toz almalıdır.

Günlük tutmak: Kişi alerjik semptomlarına neyin neden olduğunu ya da neyin ağırlaştırdığını belirlemeye çalışırken, aktivitelerini, ne yediğini, semptomların ne vakit meydana çıktığını ve neyin hafifletmeye yardımcı bulunduğunu görebilmek amacıyla bir günlük tutması işe yarayacaktır. Bu, hekimin ve kişinin tetikleyicileri belirlemesine yardımcı olabilir.

Tıbbi ikaz bileziği takmak: Ciddi bir alerjik reaksiyonu olan kişiler, üstünde bununla alakalı bulguların yazılı bulunduğu tıbbi bir ikaz bileziği ya da kolye takmalıdır. Bu sayede kişiyi tesirsiz duruma getirecek ve çevreyle etkileşim kurmasını önleyecek bir alerjik reaksiyon bulunduğunda, etrafındaki kişileri ciddi bir alerjisi bulunduğuna dair bilgilendirmesi mümkün olacaktır.

Alerji Bulguları Ve Tipleri Nelerdir?

Maddelere bağlı alerji bulguları kişinin solunum yollarını, sinüslerini ve burun açıklıklarını, cildi ve sindirim sistemini etkileyebilir. Alerjik reaksiyonlar hafif ila kuvvetli arasında değişik şiddetlerde görülebilir. Bazı ciddi vakalarda, alerjiler anafilaksi olarak tanınan ve yaşamı tehdit eden bir reaksiyonu tetikleyebilir. Her alerji tipinin kendisine has bulguları vardır.

Halk arasında saman nezlesi olarak adlandırılan alerjik rinit, hapşırma, burunda, gözlerde ya da damakta akıntı, tıkalı burun ve konjonktivit adı verdiği sulu, kırmızı ya da şişmiş gözler şeklinde semptom ve sendromlara sahiptir.

Gıda alerjisi ise ağızda karıncalanma, boğazın, dilin, dudakların ya da yüzün şişmesi, kurdeşen ya da anafilaksi şeklinde sendromlara ve semptomlara sahiptir. İlaç alerjisi ise kurdeşene, ciltte kaşıntıya ve döküntüye, yüz şişmesine, soluk darlığına ya da anafilaksiye neden olabilir.

Böcek ya da arı sokmasından kaynaklanan alerjilerde ise sokma bölgesinde geniş bir şişlik kısmı yani ödem, bedenin her yerinde kaşıntı ya da kurdeşen, öksürük, göğüste sıkışma, hırıltılı solunum ya da soluk darlığı ya da anafilaksi görülebilir.

Egzama olarak da adlandırılan alerjik bir cilt rahatsızlığı olan atopik dermatit, ciltte kaşıntıya, kızarıklığa, pullanmaya ve soyulmaya neden olabilir:

Anafilaksi Nedir?

Aralarında besin alerjisi ve böcek sokmasına karşı alerjilerin de bulunduğu birtakım alerji çeşitleri bedende anafilaksi olarak tanınan ani ve ağır ciddi bir reaksiyonu tetikleyebilir. İnsan yaşamını direkt olarak tehdit eden tıbbi bir acil hal olan anafilaksi, kişinin şoka girmesine neden olabilir.

Anafilaksi bulguları ve semptomları arasında şuur kaybı, tansiyonda düşüş, kuvvetli soluk darlığı, deri döküntüsü, baş dönmesi, süratli ve zayıf nabız ile bulantı ve kusma bulunur. Doğru bir şekilde araya girmek edilmeyen anafilaksi, anafilaktik şoka ve ölüme neden olabilir.

Alerjik reaksiyon verdiğini düşünen ve reçetesiz satılan alerji ilaçlarından yeterli yarar ve rahatlama görmeyen kişiler alerji denetimi amacıyla bir hekime başvurmalıdır. Yeni bir ilaca başladıktan sonra alerji bulguları gösteren kişiler derhal hekimlerine ulaşmalıdır.

Şiddetli alerjik reaksiyon yani anafilaksi halinde acil tıbbi yardım alınmalıdır. 112 acil hal numarası tıbbi yardım etmeye süratle ulaşmayı sağlayabilir. Alerjik reaksiyonu olan kişinin üstünde otomatik epinefrin enjektörü varsa derhal kullanması gerekebilir. Bir epinefrin enjeksiyonundan sonra kişinin gösterdiği açıklanan ve semptomlar iyileşse bile, enjeksiyonun etkisi sona erdiğinde semptomların geri dönmeyeceğinden emin olmak amacıyla acil servise gidilmesi gereklidir.

Şiddetli bir alerji atağı yaşamış ya da geçmişte anafilaksi bulguları ve semptomları gösteren kişilerin hekim ile görüşmesi gerekebilir. Anafilaksinin değerlendirilmesi, teşhisi ve uzun vakitli idaresi kolay bir prosedür değildir, bu amaçla büyük ihtimalle alerji ve immünoloji hususu ile alakalı uzmanlaşmış bir hekime görünmeniz en doğrusu olacaktır.

Alerji Testi ve Tanısı

Doktor kişide alerji olup olmadığını kavramak amacıyla ilk olarak problem ve bulguları ile alakalı çeşitli ve ayrıntılı sorular soracaktır. Bir fizik muayene gerçekleştirecektir ve açıklanan ile mümkün tetikleyicileri belirlemek amacıyla ayrıntılı bir günlük tutulmasını isteyecektir.

Yemek alerjisi halinde hekim kişinin yediği yiyeceklerin ayrıntılı bir günlüğü tutmasını isteyecek ve alerji değerlendirmesi sırasında şüpheli yiyecekleri yemeyi bırakıp bırakmadığını soracaktır.

Bunlar haricinde hekimin önerebileceği bir kaç adet test vardır. Bu testlerin hatalı pozitif ya da hatalı negatif netice vermesi olasılığı mevcuttur.

Testlerden ilki cilt testidir. Bu test sırasında bir sıhhat uzmanı kişinin cildinde ufak delikler açacak, sonrasında bu deliklerin üstüne potansiyel alerjenler sahibi olan mikro miktarda protein sıvıları damlatacak, ve bu damlaların içeriklerini işaretleyecektir. Kişinin alerjisi bulunduğu maddeleri sahibi olan damlalar bedende çevresel bir yumru şeklinde kabarmaya neden olacaktır.

İkinci test ise bir kan testidir. Yaygın olarak radioallergosorbent testi ya da İmmunoCAP testi olarak adlandırılan özel IgE (sIgE) kan testi, kişinin kan dolaşımındaki immunoglobulin E ve antikorları olarak tanınan alerjiye neden olan antikorların sayısını ölçer.

Doktor, bozukluğun alerji dışında bir şeyden kaynaklandığından şüphelendiği vakalarda isteyebileceği diğer testler ile diğer tıbbi mümkünlüklerin elenmesine yardımcı olabilir.

Alerji Nasıl Tedavi Edilir?

Alerjik reaksiyonları önlemede ve semptomları azaltmada en mühim ismim alerjenlerden kaçınmadır. Kişide görülen alerjiye bağlı olarak kullanılabilecek ilaçlar bağışıklık sistemi reaksiyonunu azaltmaya ve semptomları hafifletmeye yardımcı olabilir. Doktor reçetesiz ya da reçeteli ilaçları, alerji hapı ya da alerji şurubu ya da burun spreyi ya da göz damlaları şeklinde önerebilir.

Diğer tedavilerle tamamıyla rahatlamayan kuvvetli alerjiler amacıyla hekim doğrulusunda alerjen immünoterapisi önerilebilir. Bu tedavi, genellikle birkaç senelik bir vakit verdiği bir dizi saflaştırılmış alerjen özütü enjeksiyonunu içerir. Bir diğer immünoterapi şekli ise, bütünüyle çözünene kadar dilin altına yerleştirilen bir dil altı tabletidir. Dil altı ilaçları genellikle birtakım polen alerjilerini tedavi etmek amacıyla kullanılır.

Şiddetli bir alerjik reaksiyon halinde adrenalin şırıngası kullanılması gerekebilir. Adrenalin acil tedavi alana kadar görülen alerjik semptomları azaltabilir.

Alerji İçin Hayat Tarzı Değişiklikleri

Bazı alerji bulguları evde tedavi ile düzelebilir. Sinüs tıkanıklığı ve saman nezlesi bulguları genellikle sinüsleri bir tuzlu su çözeltisi ile duruladıktan sonra hafifler.

Ev alerjisi bulguları ise yatakları ve doldurulmuş, peluş oyuncakları sık sık sıcak suda yıkayarak, mekan içerisinde düşük nem olmasına ilgi ederek, derli toplu olarak yüksek verimli hava partikülü (HEPA) filtresi gibi ince filtreli bir elektrikli süpürge kullanarak ve ev içi halılar yerine çıplak zeminde yaşamayı tercih ederek azaltılabilir. Bu sayede hem toz akarlarına hem de evcil hayvan kepeğine maruz kalınması önlenebilir.

Havalandırma fanları ve nem gidericiler kullanarak banyo ve mutfak gibi nemli alanlardaki nemi azaltıp, küf alerjisinin bulgularından korunmak mümkündür.